เจาะลึก! ทำไมข่าวปลอมเกลื่อนกัมพูชา? กูรูชี้ผลผลิตจากระบบการศึกษาที่เน้น "สร้างผู้เชื่อฟัง" มากกว่า "ผู้คิดเป็น"

ทำไมข่าวปลอมถึงคุมกัมพูชาอยู่หมัด ไม่ใช่เพราะประชาชน "โง่" แต่เพราะระบบการศึกษาไม่เคยสอนให้ "สงสัย" ชี้จุดตายระบบเรียนแบบสร้าง "ผู้ตาม" ทำคนอ่านไม่คล่อง-คิดเลขไม่ได้-ตรวจสอบข่าวไม่เป็น จนเข้าทางโฆษณาชวนเชื่อ ตราบใดที่ยังผลิตความเชื่อมากกว่าความคิด ข่าวปลอมก็ไม่มีวันหายไป

เมื่อวันที่ 21 ธ.ค. ผู้ใช้เฟซบุ๊ก "Pathom Indarodom" ได้ออกมาโพสต์ข้อความชี้ให้เห็นว่าปัญหา "ข่าวปลอม" ที่ระบาดหนักในกัมพูชา ไม่ได้เกิดจากตัวบุคคล แต่เป็นผลพวงจากความล้มเหลวของ ระบบการศึกษา ที่เน้นปริมาณมากกว่าคุณภาพ โดยผู้โพสต์ได้ระบุข้อความอธิบายว่า

"ทำไมข่าวปลอมถึงเกลื่อนกัมพูชา?

คำตอบของนักวิชาการต่างประเทศชี้ชัดว่าเป็นเพราะระบบการศึกษาที่สร้าง “ผู้เชื่อฟัง” มากกว่า “ผู้คิดเป็น” รายงานของ World Bank และ UNESCO ชี้ตรงกันว่ากัมพูชาเป็นประเทศที่มี learning gap สูงมาก เด็กจำนวนไม่น้อย อ่านไม่คล่อง คิดเลขพื้นฐานไม่ได้ และไม่เคยถูกฝึกให้ตั้งคำถาม

กัมพูชามีมหาวิทยาลัย กว่า 150 แห่ง ตัวเลขดูดี แต่ในความเป็นจริง ไม่มีมหาวิทยาลัยใดติดอันดับโลก ไม่ว่าจะ QS, Times Higher Education หรือ ARWU งานวิจัยแทบไม่มี การตีพิมพ์ระดับนานาชาติต่ำมาก และหลักสูตรไม่เคยเชื่อมโยงกับเศรษฐกิจสมัยใหม่
นักวิชาการตะวันตกเรียกระบบนี้ว่า “Degree without knowledge ecosystem” คือมีปริญญา แต่ไม่มีระบบความรู้

ผลลัพธ์คือ คนจบมหาวิทยาลัยจำนวนมากยังไม่เคยถูกฝึกให้ โต้แย้งอย่างมีเหตุผล ไม่รู้จักตรวจสอบแหล่งข่าว และแยก “ข้อเท็จจริง” ออกจาก “โฆษณาชวนเชื่อ” ไม่เป็น เมื่อการศึกษาไม่สอนให้สงสัย ข่าวปลอมจึงทำงานได้ง่าย นั่นคือการสร้างสังคมที่
• ไม่สอน critical thinking
• ไม่สอน media literacy
• ไม่เปิดพื้นที่ให้ตั้งคำถามกับอำนาจ

จะกลายเป็นสิ่งที่นักวิชาการเรียกว่า “Information-vulnerable society” ในสังคมแบบนี้
• ข่าวที่สอดคล้องกับอารมณ์ = จริง
• ข่าวจากรัฐ = ถูกต้อง
• ข่าวที่ขัดกับ narrative = ศัตรู

ไม่ต้องใช้หลักฐาน ไม่ต้องมีเหตุผล แค่พูดให้ดัง และพูดซ้ำ ๆ ก็พอ
ชนชั้นนำของเขมรรู้ดี… และไม่ฝากอนาคตลูกไว้กับระบบนี้
ความจริงที่พูดกันเบา ๆ แต่ทุกคนรู้คือ ชนชั้นนำกัมพูชาไม่ส่งลูกเรียนมหาวิทยาลัยในประเทศ ลูกนักการเมือง ลูกนายพล ลูกกลุ่มทุนใหญ่ ถูกส่งไปเรียน

• ฝรั่งเศส
• ออสเตรเลีย
• สหรัฐฯ
• สิงคโปร์ รวมถึงประเทศไทย

เพราะพวกเขารู้ดีว่า ระบบอุดมศึกษาในประเทศ ไม่สร้างวิจารณญาณ ไม่สร้างอนาคตแต่ประชาชนส่วนใหญ่ ไม่มีทางเลือกอื่น ข่าวปลอมที่เกลื่อนกัมพูชาไม่ใช่เพียงเพราะ “คนเขมรโง่” อย่างที่เราชอบดูถูก มันคือผลลัพธ์ของระบบที่

• ขยายการศึกษาเชิงปริมาณ
• แต่ไม่เคยยกระดับคุณภาพ
• ไม่เคยสอนให้ตั้งคำถามกับอำนาจ
• และไม่เคยต้องการประชาชนที่คิดเองได้

สุดท้ายจึงเหลือเพียงคนจำนวนมากที่พร้อมเชื่อรัฐบาลโดยไม่มีความคิดเป็นของตัวเองและตราบใดที่การศึกษา ยังถูกใช้เพื่อ “ผลิตความเชื่อ” แทนที่จะ “สร้างความคิด” ข่าวปลอมก็จะไม่หายไปไหน มันจะกลายเป็น “ภาษาแม่” ของสังคมนั้น โดยไม่ต้องมีใครสั่งการเลยแม้แต่คนเดียว"