วันเพ็ญเดือนสิบสอง ทำไม? น้ำจึงนองเต็มตลิ่ง : Science Did you know?

“วันเพ็ญเดือนสิบสอง น้ำนองเต็มตลิ่ง” เนื้อเพลงคุ้นหูที่เรามักจะได้ยินกันในช่วงเทศกาลลอยกระทงของทุกๆ ปี ทำให้ใครหลายคนสงสัยว่าเหตุใดในวันเพ็ญเดือนสิบสอง หรือที่เรารู้จักกัน “วันลอยกระทง” น้ำจึงนองเต็มตลิ่ง แล้วในวันเพ็ญเดือนอื่นๆ น้ำนองเต็มตลิ่งเหมือนวันเพ็ญเดือนสิบสองหรือไม่

ปรากฏการณ์น้ำนองเต็มตลิ่งในช่วงเทศกาลวันลอยกระทงนั้น เป็นปรากฏการณ์ที่มีความเกี่ยวข้องกับปรากฏการณ์น้ำขึ้น - น้ำลง โดยเป็นผลมาจากแรงดึงดูดของดวงจันทร์และดวงอาทิตย์ที่กระทำต่อโลก โดยดวงจันทร์มีอิทธิพลมากกว่าเพราะอยู่ใกล้โลก ถึงแม้ดวงจันทร์จะมีขนาดเล็ก แต่เนื่องจากดวงจันทร์เป็นดาวเคราะห์ที่อยู่ใกล้โลกจึงสามารถดึงดูดน้ำบริเวณผิวโลกได้แรงกว่าดวงอาทิตย์ โดยมีแรงกระทำดึงให้น้ำปรับตัวเป็นรูปทรงรี เมื่อโลกหมุนรอบตัวเองไป 1 รอบ (1 วัน) จะทำให้ผู้สังเกตระดับน้ำที่บริเวณหนึ่งของโลกพบการเกิดน้ำขึ้น 2 ครั้งและน้ำลง 2 ครั้งในแต่ละวัน

ในช่วงวันแรม 15 ค่ำและขึ้น 15 ค่ำ ตำแหน่งของดวงจันทร์จะโคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันกับดวงอาทิตย์เป็นผลให้แรงดึงดูดจากดวงอาทิตย์เสริมแรงกับดวงจันทร์ ในวันนี้จึงเป็นวันที่ระดับน้ำขึ้นสูงสุดและลงต่ำสุดแตกต่างกันมาก ทำให้ระดับน้ำสูงขึ้นมากกว่าปกติ เรียกว่า วันน้ำเกิด (spring tides)

ส่วนประมาณวันแรม 8 ค่ำและขึ้น 8 ค่ำ ตำแหน่งของดวงจันทร์โคจรมาอยู่ในแนวตั้งฉากกับดวงอาทิตย์ ซึ่งแรงไทดัลไม่เสริมกัน ในวันนี้จึงเป็นวันที่ระดับน้ำขึ้นสูงสุดและลงต่ำสุดไม่แตกต่างกัน โดยระดับน้ำจะสูงขึ้นน้อยกว่าปกติ เรียกว่า วันน้ำตาย (neap tides)

เหตุที่ทำให้วันเพ็ญเดือนสิบสองมีน้ำนองเต็มตลิ่ง เป็นผลมาจาก วันเพ็ญคือวันขึ้น 15 ค่ำ ซึ่งเป็นวันที่ระดับน้ำจะขึ้นสูง ตรงกับช่วงเดือน 12 (เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติไทยจะตรงกับเดือนพฤศจิกายน) เป็นช่วงปลายฝนซึ่งเป็นช่วงที่น้ำในแม่น้ำลำคลองมีระดับสูงกว่าช่วงเวลาอื่นๆ ของปี จึงทำให้น้ำในแม่น้ำมีระดับน้ำขึ้นสูงจากแรงดึงดูดของดวงจันทร์และดวงอาทิตย์

วันลอยกระทงของทุกปี ซึ่งจะตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 จึงมีน้ำนองเต็มตลิ่งเหมือนกับเนื้อเพลงท่อนแรกของบทเพลงลอยกระทงนั้นเอง