"วัดมกุฏคีรีวัน" สืบตำนาน "ภูส่องดาว" แต่ยุคขอม

ครั้งสุดท้ายที่คุณเห็นดาวลูกไก่นั้นเมื่อไหร่กัน? เมื่อก่อนเพียงแค่แหงนหน้ามองฟ้าในยามค่ำคืนเราก็มีโอกาสได้เห็น "แสงดาว" หากแต่เดี๋ยวนี้เราต้องเดินทางไปตามอุทยานแห่งชาติที่ห่างไกลจากเมืองใหญ่บ้าง ป่ายปีนเขาที่มีลานกว้างบ้าง เพื่อหลบหนีแสงไฟจากบ้านเรือน เพราะสถานที่เหมาะแก่การดูดาวนั้นต้องไม่ถูกรบกวนจาก "แสงสังเคราะห์" และไม่มีสิ่งก่อสร้างหรือสิ่งกีดขวางใดๆ บดบังท้องฟ้า

"วัดมกุฏคีรีวัน" ที่ปลีกวิเวกอยู่ท่ามกลางเขาใหญ่ใน ต.โป่งตาลอง อ.ปากช่อง จ.นครราชสีมา เป็นหนึ่งในตัวเลือกที่มีอยู่ไม่มากและอยู่ไม่ไกลเกินกว่าที่เหล่านักดูดาวจากเมืองหลวงจะดั้นด้นไปถึง ด้วยพื้นที่กว่า 1,200 ไร่ เงียบสงบ แสงไฟเพียงไม่กี่ดวงจากกุฏิของภิกษุถูกบดบังด้วยไม้ใหญ่ที่ทางวัดปลูกขึ้น ทำให้ความสว่างไม่พึ่งประสงค์ไม่อาจเล็ดลอดไปรบกวนประกายระยิบบนท้องฟ้าที่เดินทางมาไกลหลายปีแสงจากห้วงอวกาศ

ลานกว้างถัดจากศาลาการเปรียญและหอระฆังไม่ไกลนักเป็นสถานที่รองรับการเรียนรู้ดาราศาสตร์และการชมปรากฏการณ์บนฟากฟ้าหลายต่อหลายครั้ง ไม่ว่าจะเป็นเหล่านักศึกษาในชมรมดาราศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี (มทส.) ซึ่งใช้บริเวณดังกล่าวจัดกิจกรรมดูดาวให้กับเหล่าสมาชิก การสอบภาคปฏิบัติของนักเรียนในค่ายดาราศาสตร์โอลิมปิก กิจกรรมดูดาวของสมาชิกสมาคมดาราศาสตร์ไทย หรือนักดาราศาสตร์สมัครเล่นจาก "ดาราศาสตร์ด็อทคอม" รวมทั้งปรากฏการณ์ฝนดาวตก "ลีโอนิดส์" เมื่อปี 2544 ซึ่งเป็นที่ฮือฮานั้นก็มีญาติโยมนับพันมาใช้บริเวณวัดเพื่อชมปรากฏการณ์ดังกล่าว

"ผู้จัดการวิทยาศาสตร์" มีโอกาสเดินทางไปเยือนวัดแห่งนี้อยู่หลายครั้งซึ่งทั้งหมดคือการเดินทางไปติดตามกิจกรรมทางด้านดาราศาสตร์กับสมาคมดาราศาสตร์ไทย ทั้งนี้ น.ส.ประพีร์ วิราพร เลขาธิการสมาคมฯ ได้เล่าถึงจุดเริ่มต้นที่ทำให้รู้จักวัดมกุฏคีรีวันและใช้เป็นสถานที่ทำกิจกรรมทางดาราศาสตร์อยู่เสมอว่า เมื่อครั้งที่ได้ไปให้ความรู้แก่เหล่าภิกษุที่มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วิทยายาเขตมหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย อ.วังน้อย จ.อยุธยา เกี่ยวกับปรากฏการณ์สุริยุปราคาเต็มดวงที่เกิดขึ้นเมื่อปี 2538 และเห็นว่าเป็นสถานที่เหมาะแก่การดูดาวจึงเปรยกับพระผู้ใหญ่ว่าอยากจะขอใช้สถานที่สำหรับดูดาว แต่ได้รับคำแนะนำให้มาที่วัดแห่งนี้แทนเพราะเหมาะสมกว่า

ขึ้นไปบนเนินเขาที่ห่างออกจากบริเวณลานธรรมและกุฏิประมาณกิโลเมตรกว่าๆ มหาเจดีย์มกุฏคีรีวันกำลังเป็นรูปเป็นร่างด้วยแรงงานของคนงานและศรัทธาประชาชน บนเนินเขาแห่งนี้เองเป็นอีกตำแหน่งที่เหมาะสมแก่การดูดาวเพราะเห็นขอบฟ้าได้เกือบรอบด้าน ทางสมาคมฯ เคยไปสังเกตปรากฏการณ์ฝนดาวตก "ลีโอนิดส์" (Leonids) ที่บริเวณนี้เมื่อปีก่อน พร้อมบันทึกภาพ “เทห์ฟ้าห้วงลึก” (Deep Space) หรือวัตถุที่อยู่ไกลในห้วงอวกาศด้วย

เมื่อครั้งที่ ดร.มิกาเอล จี กอฟริลอฟ (Dr.Michael G. Gavrilov) ประธานการแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศหรือไอเอโอ (International Astronomy Olympiad: IAO) เดินทางมาดูความพร้อมในการเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันดาราศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศซึ่งไทยเสนอตัวสำหรับปี 2550 นั้น เขาก็ไปสังเกตการสอบภาคปฏิบัติของนักเรียนไทยในค่ายดาราศาสตร์โลิมปิกเพื่อคัดตัวแทนประเทศ ณ วัดแห่งนี้เช่นกัน

ไม่เพียงแค่เป็นสถานที่ดูดาวซึ่งเพิ่งเป็นที่รู้จักในยุค "แสงไฟกลบแสงดาว" เท่านั้น หากแต่บริเวณที่ตั้งของวัดมกุฏคีรีวันยังมีความสำคัญต่อการศึกษาดาราศาสตร์มาตั้งแต่ยุคขอมโบราณ ทั้งนี้เป็นการเปิดเผยของพระญาณดิลก วิปัญญา สัทธายุตโตหรือที่รู้จักกันในนาม "พระอาจารย์แดง" เจ้าอาวาสวัดแห่งนี้ ซึ่งกล่าวว่าได้ศึกษาตำราโบราณและพบว่าบริเวณดังกล่าวคือ "ภูส่องดาว" หรือ "พนมส่องดาว" ซึ่งมีการเตรียมก่อสร้างสถานที่สำหรับดูดาวของชาวขอมในยุคเดียวกับการก่อสร้างปราสาทหินพนมรุ้งแต่เกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองและสงครามขึ้นก่อน ทำให้ไม่มีโบราณสถานในบริเวณดังกล่าว

"บริเวณตรงนี้เป็นท้องกะทะ เป็นปล่องที่เหมาะแก่การส่องฟ้า ส่องจักรวาล บริเวณนี้เป็นก้นกะทะที่มีภูเขารอบล้อมทำให้ไม่มีแสงไฟรบกวน เป็นสถานที่ดูดาวที่ดี ทั้งนี้มีร่องรอยของเขมรโบราณที่มาอาศัยอยู่ในถ้ำสระน้ำใส เพื่อเตรียมปลูกสร้างสถานที่ดูดาว แต่เกิดสงครามแก่งแย่งอำนาจขึ้นเสียก่อน" พระอาจารย์แดงเล่าถึงประวัติศาสตร์ของสถานที่ของวัดซึ่งเป็นพื้นที่เล็กๆ ของภูส่องดาว

สำหรับร่องรอยที่พบในถ้ำสระน้ำใสซึ่งอยู่ในตำบลเดียวกับวัดมกุฏคีรีวันมีร่องรอยของวัฒนธรรมชาวขอมอยู่ภายในถ้ำดังกล่าว อาทิ ศิวลึงค์ เทวรูปไม้ เป็นต้น แต่หลักฐานทางประวัติศาสตร์หลายชิ้นได้ถูกขโมยไปหมดเหลือเพียงศิวลึงค์ที่ยังคงอยู่

พระอาจารย์แดงกล่าวว่าจุดเริ่มต้นที่ทำให้คนมาใช้พื้นที่ของวัดในการทำกิจกรรมทางดาราศาสตร์คือช่วงเกิดปรากฏการณ์ดาวหางไฮยากุตาเกะ (Hyakutake) มาเยือนเมื่อปี 2539 และจากนั้นก็เริ่มมีคนเข้ามาใช้สถานที่ของวัดมากขึ้น

ไม่แน่ว่าอาจเป็นโชคดีของคนรักดาวที่ไม่มีการสร้างสถานที่ดูดาวของชาวขอมขึ้นมา เพราะบริเวณดังกล่าวอาจกลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์หรือเป็นโบราณสถานที่ต้องได้รับการดูแลอย่างดีจนทำให้เราเข้าถึงบริเวณดังกล่าวได้ยากขึ้น อย่างไรก็ดีสิ่งที่น่าวิตกคือปัจจุบันแสงไฟจากรีสอร์ตรอบๆ เขาใหญ่นั้นเริ่มมากขึ้นและกำลังจะกลายเป็นมลพิษทางแสงสำหรับนักดูดาว

ทั้งนี้คงจะดีไม่น้อยหากเราควบคุมให้แสงไฟตกกระทบเฉพาะบริเวณที่เราต้องการ เพื่อเปิดโอกาสให้แสงดาวได้ตกกระทบยังพื้นดินบ้าง ไม่อย่างนั้น "เจ้าก้อนหินละเมอ" *คงหันไปตัดพ้อหลอดไฟแทน "จันทร์ฉาย" บนท้องฟ้าเป็นแน่

หมายเหตุ
* "...มองจันทรา เมื่อเวลามันกลบแสงดาว กลัวทุกคราวเพราะว่าฉันนั้นคือก้อนหิน กลัวดวงดาว ไม่ทอแสงลงกระทบดิน และก้อนหินอย่างฉันคงไม่สวยงาม..." ส่วนหนึ่งของบทเพลง "ก้อนหินละเมอ" ของวง Soul After Six